کلید محافظ جان چیست؟

یکی از انواع کلید های حفاظتی برقی، کلید محافظ جان است که به منظور حفاظت از تجهیزات و اشخاص، در یک سیستم برقی مورد بهره برداری قرار می گیرد. یکی از عوامل اصلی در بروز خسارات مالی و جانی در منازل مسکونی، اداری و مجتمع های صنعتی عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از انرژی برق است. کلید محافظ جان یا به اختصار RCCB یا RCD مطمئن ترین وسیله برای تشخیص و قطع جریان‌های نشتی است،این کلید، حفاظت در برابر شوک الکتریکی ناشی از تماس های غیر مستقیم را تضمین می کند.

توضیحات

اساس کار کلید محافظ جان بسیار ساده است. این کلید دائماً مقدار جریان ورودی و خروجی مدار را با هم مقایسه می کند. در حالت عادی مقدار این دو جریان با هم برابر است. حال اگر به هر دلیل خطایی در مدار رخ دهد، تعادل جریان به هم می‌خورد و در این موقع کلید محافظ جان وارد عمل شده و با قطع مدار، خطر برق گرفتگی و آتش سوزی را به صفر می رساند. این اختلاف جریان رفت و برگشتی می تواند ناشی از سیستم سیم کشی ساختمان یا دستگاه باشد که در آن جریان برگشتی از سیم نول از راه زمین به منبع باز می‌گردد. به این جریان اصطلاحاً جریان نشتی می گویند.

کلید محافظ جان توانایی محافظت از مدار در برابر اضافه بار یا اتصال کوتاه را ندارد، به همین دلیل باید همراه با کلید مینیاتوری برای محافظت از آسیب های ناشی از اضافه بار به کار رود. کلید RCBO علاوه بر جریان نشتی از مدار در برابر اضافه بار هم محافظت می کند.

انواع کلید های محافظ جان

محافظ جان در دو نوع 2 پل و ۴ پل تولید می‌شود. کلید محافظ جان دو پل برای استفاده مشترکین برق تک فاز (خانگی) طراحی شده است که دارای فاز+نول است. برای مشترکین برق سه فاز (صنعتی) این کلید به صورت چهار پل می باشد.

محافظ جان بر اساس حساسیت به دو نوع خانگی و صنعتی تقسیم می شود. کلیدهای با حساسیت ۳۰ میلی آمپر در منازل (پوشش محیط های مرطوب و خطرناک مانند حمام، آشپزخانه، اتاق تأسیسات و …) استفاده می شود، اما  حساسیت بیشتر از ۱۰۰، ۳۰۰ و ۵۰۰ میلی آمپر در مصارف صنعتی کاربرد دارد.

کلید محافظ جان RCCB

نام اختصاری کلید محافظ جان یا کلید محافظ نشتی، RCCB است. وجود این کلید در مدارهای الکتریکی سبب می شود که در هنگام وقوع هر مشکلی در سیستم های الکتریکی خانگی یا صنعتی جریان برق قطع گردد. بدین ترتیب از بروز خطرات احتمالی جلوگیری بعمل می آید. این محصول در انواع خارجی و ایرانی با برندهای گوناگون ساخته می شود.

به صورت معمول، مدارهای الکتریکی مثبت جریان رفت با جریان برگشت برابر می باشد. اما چنانچه به هرعلتی بین سیم فاز و نول، اختلاف جریان وجود داشته باشد،محافظ جان عمل می نماید و از وقوع آتش سوزی یا برق گرفتگی جلوگیری می کند.

چنانچه میزان جریان در دو سیم فاز و نول متفاوت باشد. این احتمال وجود دارد که اختلاف به خاطر اتصال بدنه یکی از دستگاه های الکتریکی باشد، که در آن جریان الکتریکی به جای بازگشت از راه سیم نول از راه زمین به منبع باز می گردد. در این حالت احتمال برق گرفتگی برای فردی که با دستگاه تماس داشته باشد، وجود دارد. فیوز محافظ جان خطر برق گرفتگی را از بین می برد.

عملکرد محافظ جان RCCB

کلید محافظ جان (فیوز محافظ جان) به شیوه ای طراحی شده است که چنانچه نشتی جریان برق وجود داشته باشد، قبل از اینکه بخواهد صدمه ای به فرد وارد نماید، جریان را قطع می کند.

همواره به این نکته توجه داشته باشید که کلیدهای محافظ جان به منظور قطع مدار در زمان اتصال کوتاه یا زمانی که جریان برق بیش از میزان جریان مورد نیاز سیستم باشد، طراحی نشده است. انواع خاصی از کلیدهای محافظ جان وجود دارند که علاوه بر جریان نشتی نسبت به اضافه بار هم واکنش نشان می دهند. فیوز محافظ جان جریان همچون کلیدهای مینیاتوری تیپ های گوناگونی دارند که در ادامه مطلب با آنها آشنا می شویم.

وظیفه ی کلید محافظ جان، محافظت از جان افراد در برابر خطر برق گرفتگی است. این احتمال وجود دارد که جریان نشتی از راه بدن افرادی که با زمین در تماس می باشند و به صورت تصادفی دستشان با قسمت برق دار مدار تماس پیدا می کند، پدید آید. در این حالت کلیدهای محافظ جان پیش از صدمه دیدن افراد، مدار را قطع می کنند.

تفاوت اصلی محافظ جان با فیوز مینیاتوری این است که محافظ جان جهت قطع مدار در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه طراحی نشده، اما مدل دیگری از کلید جریان نشتی با نام RCBO وجود دارد که یک کلید ترکیبی است وعلاوه بر جریان نشتی نسبت به اضافه بار هم واکنش نشان می دهد.

کلید های RCCB

RCCBمخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker است و معنای لغوی آن کلیدهای قطع جریان نشتی می باشد، این دسته از کلیدها حفاظت اضافه بار ندارند. وظیفه آنها فقط حفاظت در مقابل جریان نشتی است.

کلید های RCBO

RCBOمخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker With Over Protection و معنای لغوی آن کلید های قطع جریان نشتی با حفاظت اضافه بار است. این کلید ها علاوه بر حفاظت جریان نشتی، حفاظت در مقابل جریان اضافه بار را نیز دارند.

انواع کلید محافظ جان RCCB

از انواع مختلف این محصول می توان به فیوز محافظ جان تک فاز و سه فاز اشاره کرد.

کلید جریان نشتی تیپ AC

توجه داشته باشید که این نوع از فیوز محافظ جان، جریان های نشتی با شکل موج AC را تشخیص می دهد و به صورت دوپل و چهارپل ارائه می شود و رنج جریان آن از 16 تا 125 آمپر است.

کلید RCCB تیپ A

کلید جریان نشتی تیپ A قابلیت تشخیص جریان با شکل موج AC و موج مستقیم DC را دارد. در دو نوع دوپل و چهارپل تولید می شود و جریان نامی آن از 16 تا 80 آمپر می باشد.

فیوز محافظ جان تیپ B

کلید محافظ جان نوع B ، قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC و موج مستقیم DC را تا فرکانس 1 مگاهرتز دارد. رنج جریان آن از 16 تا 125 آمپر می باشد.

کلید محافظ جان ترکیبی

این نوع از کلید محافظ جان در اصل تلفیقی از کلیدهای مینیاتوری و محافظ جان می باشد. بنابراین، به آن کلید محافظ جان ترکیبی می گویند و وظیفه ی حفاظت اضافه بار، اتصال کوتاه و نشتی جریان را بر عهده دارد.

این احتمال وجود دارد که کلید محافظ جان با سیستم اتصال به زمین اشتباه گرفته شود، ولی سیستم اتصال به زمین فقط در حالت نقص عایقی وسایل الکتریکی عمل می نماید و در مقابل اتصال مستقیم افراد به جریان برق هیچ واکنشی نشان نمی دهد.

کلید جریان نشتی به محض اتصال افراد با بدنه وسایل دارای ولتاژ برق، خیلی سریع جریان را قطع می کند و از بروز برق گرفتگی جلوگیری می نماید. فیوز محافظ جان از انواع کلیدهای ایمنی است که در برندهای گوناگونی تولید می شود.